System oddymiania grawitacyjnego – wymogi, normy, oznaczenia CE

Alfa-System > artykuły > Systemy oddymiania > System oddymiania grawitacyjnego – wymogi, normy, oznaczenia CE

System oddymiania grawitacyjnego – wymogi, normy, oznaczenia CE

Oddymianie z wykorzystaniem tzw. efektu komina, czyli wentylacji naturalnej, wywołanej siłami unoszenia, powstałymi na wskutek różnicy gęstości gazów, wynikającymi z różnicy temperatury.

Dlaczego oddymianie?
W razie pożaru systemy wentylacyjne odprowadzające dym i ciepło tworzą i utrzymują przypodłogową przestrzeń wolną od dymu. Służą one jednocześnie do odprowadzania gorących gazów wydzielanych podczas pożaru w jego stadium rozwojowym. Stosowanie tych systemów do tworzenia obszarów niezadymionych, poniżej unoszącej się warstwy dymu stało się powszechne. Są one bowiem zarazem systemem bezpieczeństwa odgrywającym istotną rolę w przypadku wybuchu pożaru.

Zadania urządzeń oddymiających
● wspieranie ewakuacji ludzi z budynków i innych obiektów budowlanych – dlatego szczególnie ważna jest ochrona szlaków komunikacyjnych i klatek schodowych
● zmniejszanie szkód pożarowych i strat finansowych poprzez ochronę przed szkodliwym działaniem dymu i gorących gazów
● wspieranie sprawnej akcji gaśniczej – ułatwianie dostępu zespołom gaśniczym przez poprawę widoczności,
● zapobieganie niekontrolowanemu rozprzestrzenianiu się pożaru (Flash Over), dzięki zmniejszaniu temperatury pod dachem i opóźnianiu rozprzestrzeniania się pożaru w kierunku poziomym.

Aby jednak powyższe korzyści zostały osiągnięte konieczne jest aby urządzenia służące do odprowadzania dymu i ciepła działały niezawodnie i w pełnym zakresie, za każdym razem, gdy zostaną uruchomione w czasie okresu użytkowania.

Wymagania projektowe

Urządzenia wyzwalające
Klapa dymowa powinna być wyposażona w conajmniej jedno z następujących automatycznych urządzeń wyzwalających :
● termiczne urządzenie wyzwalające, które powinno znajdować się wewnątrz klapy i być wystawione na działanie gorącego gazu docierającego do zamkniętej klapy
● urządzenie wyzwalające aktywowane przez sygnał elektryczny z odległego źródła (np. system detekcji dymu i ciepła, przerwę w dopływie prądu, ręcznie uruchamiany przycisk ‘pożar’)
● pneumatyczne urządzenie wyzwalające (np. podanie ciśnienia lub upuszczenie sprężonego powietrza)
● urządzenie wyzwalające uruchamiane innymi rodzajami sygnałów.

Mechanizm otwierający
Klapa powinna być wyposażona w mechanizm otwierający, działający z wykorzystaniem energii zmagazynowanej wewnątrz klapy – takim jak naboje gazowe, systemy sprężynowe, zasilacz elektryczny – i/lub zewnętrznym źródłem energii. W przypadku połączeń zewnętrznych producent powinien określić wymagania dotyczące działania urządzenie wyzwalającego i mechanizmu otwierającego, np. napięcie, energię.

Otwieranie klapy dymowej
Wyróżniamy dwa typy klap dymowych:
● typ A – otwierany do pozycji pożarowej otwartej
● typ B – otwierany do pozycji pożarowej otwartej i zamykany zdalnie

Powierzchnia czynna klapy dymowej Aa
Powierzchnia czynna jest określona jako iloczyn pola powierzchni geometrycznej otworu i współczynnika wpływu (określanego również jako efektywność aerodynamiczna)

W przypadku klap ściennych jako Cv przyjmuje się Cv0, nie uwzględniający wpływu wiatru bocznego, a w przypadku klap dachowych jako Cv przyjmuje się Cvw, uwzględniający wpływ wiatru bocznego lub Cv0 (stosując mniejszą z tych wartości).
ΔPint różnica ciśnienia pomiędzy ciśnieniem statycznym w komorze wyrównawczej a ciśnieniem otoczenia [Pa]
ρair gęstość powietrza [kg/m2]
ming strumień masy powietrza wpływającego do komory badawczej [kg/s]
Av powierzchnia geometryczna klapy dymowej [m2]
Norma zaleca wyliczanie współczynnika wpływu w metodzie doświadczalnej według podanego wyżej wzoru, ale dopuszcza również stosowanie metody uproszczonej
Stosując metodę uproszczoną współczynnik Cv można przyjmować za równy 0,4 w przypadku instalowania z wyniesieniem min. 300 mm i minimalnym kątem otwarcia: dla klap wolnostojących otwieranych jednostronnie – 140o, dla klap usytuowanych w pasmach doświetlających otwieranych jednostronnie – 160o i dla klap otwieranych dwustronnie 90o.

Wymagania eksploatacyjne i klasyfikacja

Niezawodność
Klapa dymowa, ze względu na niezawodność, powinna być sklasyfikowana następująco: Re A, Re 500, Re 1000 – gdzie oznaczenia A, 50, 1000 odpowiadają liczbie otwarć do pozycji pożarowej otwartej i zamknięć przy braku obciążenia.
Klapa dymowa dwufunkcyjna, która oprócz odprowadzania dymu i ciepła w przypadku pożaru, jest przystosowana do stosowania w wentylacji ogólnej
(codziennej) – powinna się otwierać do swojej normalnej pozycji wentylacyjnej 10 000 razy przy braku obciążenia, zanim zostanie poddana badaniu na otwieranie pożarowe.

Otwieranie pod obciążeniem

Obciążenie śniegiem
Klapa dymowa ze względu na obciążenie śniegiem powinna być sklasyfikowana następująco: SL 0, SL 125, SL 250, SL 500, SL 1000, SL A – gdzie oznaczenia 0, 125, 250, 500, 1000 i A odpowiadają obciążeniu śniegiem w Pa.
Klapa dymowa o klasie SL 0 może być instalowana zgodnie z zaleceniami producenta pod minimalnym kątem montażu >45o (łączne nachylenie dachu i klapy).
Z wyjątkiem klasy SL 0, zaleca się aby klasyfikacja obciążenia śniegiem nie była niższa niż SL=2000d (gdzie d jest głębokością śniegu, wyrażoną w metrach, który może być zgromadzony w przestrzeni ograniczonej przez osłony wiatrowe).
Zaleca się aby klapy dymowe żaluzjowe były klasyfikowane w klasie nie niższej niż SL 500, jeśli są stosowane w temperaturze ujemnej.

Obciążenie wiatrem
Klapa dymowa ze względu na obciążenie wiatrem powinna być sklasyfikowana następująco: WL 1500, WL 3000, WLA – gdzie oznaczenia 1500, 3000, A odpowiadają obciążeniu badawczemu równoważnemu z wartością ciśnienia ssania w Pa.
Jeśli osłony wiatrowe stanowią integralną część klapy dymowej, ich częstotliwość drgań własnych powinna być wyższa niż 10 Hz z logarytmicznym dekrementem tłumienia większym niż 0,1.
Klapa dymowa powinna otwierać się całkowicie w czasie nie dłuższym niż 60 s od momentu uruchomienbia i pozostawać w pozycji pożarowej otwartej nie wykorzystując zewnętrznego źródła energii (aż do momentu odwołania polecenia) – zarówno przy otwieraniu bez obciążenia jak i z obciążeniem. Działanie obciążeń nie powinno wywoływać trwałych odkształceń klap dymowych.

Obciążenie wiatrem bocznym
Do symulacji wpływu wiatru bocznego klapa dymowa powinna być poddawana oddziaływaniu wiatru o prędkości 10 m/s z najbardziej niekorzystnego kierunku.
W przypadku klap dymowych wyposażonych w osłony wiatrowe, osłony te powinny być usytuowane w odległości nie mniejszej niż 80 mm od najbliższego elementu klapy oraz nie powinny sprzyjać gromadzeniu się śniegu i lodu w stopniu powodującym pogorszenie działania klapy dymowej.

Odporność na niską temperaturę otoczenia
Klapa dymowa ze względu na odporność na niskie temperatury powinna być sklasyfikowana następująco: T(-25), T(-15), T(-05), T(00), TA – gdzie 25, 15, 05 i A odpowiadają temperaturze poniżej 0oC, w której klapa była poddana badaniu. Klapy w klasie T 00) są odpowiednie do stosowania w obiektach budowlanych, gdy temperatura jest wyższa od 0oC.

Odporność na wysoką temperaturę
Klapa dymowa ze względu na odporność na wysoką temperaturę powinna być sklasyfikowana następująco: B 300, B 600, BA – gdzie 300, 600 i A odpowiadają temperaturze (w oC), w której klapa jest poddawana badaniu.

Ognioodporność
Reakcja na ogień materiałów klapy dymowj powinna być badana i klasyfikowana zgodnie z normą PN-EN 13501-1 Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków. Część 1: Klasyfikacja na podstawie badań reakcji na ogień z wyjątkiem materiałów uznawanych za spełniające kryteria klasy A1, które nie wymagają badań.
Powierzchnia przewężenia nie powinna ulegać zmniejszeniu o więcej niż 10% w stosunku do swojej pierwotnej wartości.

Ocena zgodności
Zgodność klap dymowych z wymaganiami normy PN-EN 12101-2:2003 powinna być wykazana przez :
● wstępne badania typu (ITT) prowadzoną przez notyfikowane laboratorium,
● zakładową kontrolę produkcji (FPC) prowadzoną przez producenta.
Wg normy obowiązuje 1 System Poświadczenia Zgodności – wymagany jest więc udział notyfikowanej jednostki certyfikującej. Poświadczy ona wstępne badania typu wszystkich wielkości charakterystycznych, przeprowadzone również będą: wstępna inspekcja fabryki i zakładowej kontroli produkcji oraz ciągły nadzór, ocena i zatwierdzenie zakładowej kontroli produkcji.
Producent powinien przygotować ddeklarację zgodności, która upoważnia go do posługiwania sie oznakowaniem CE, przywołując certfikat wydany przez jednostkę notyfikowaną.

Oznakowanie CE
Producent odpowiedzialny jest za umieszczenie na klapie dymowej oraz na opakowaniu i/lub towarzyszących dokumentach handlowych oznakowania CE.
Norma wymaga również aby na klapie dymowej była informacja określająca:
● Model klapy (nazwa handlowa)
● Rok produkcji
● Przeznaczenie do instalowania ściennego lub dachowego
● Właściwości techniczne zewnętrznego źródła energii (np. moc, napięcie, ciśnienie), jeżeli sa stosowane integralne naboje gazowe powinny być one oznakowane z podaniem co najmniej następujących danych :masy i rodzaju gazu, współczynnika napełnienia, temperatury nominalnej

Oznakowanie CE zapewnia odpowiedni poziom spełnienia wszystkich charakterystyk produktów oraz ujednolicenie wymagań i metod badań w celu wzajemnego otwarcia rynków krajów UE – a jednocześnie umożliwia zachowanie w każdym kraju możliwość zdefiniowania przepisów dla różnych typów budynków, w celu zapewnienia bezpieczeństwa ludzi i mienia. Każdy kraj może mieć określony specyficzny i przystosowany poziom wymagań.

Wymagania wg polskich przepisów
● dla budynków użyteczności publicznej:
● obliczenia czynnej powierzchni oddymiania zgodnie z przeznaczeniem budynku (od 1,5% do 3%)
● 1 klapa dymowa na każde 200 m2
● napowietrzanie do celów oddymiania
● dla budynków przemysłowych:
● obliczanie czynnej powierzchni oddymiania:
– 1-3% geometrycznej powierzchni poddachowej
– 1 klapa dymowa na 200-400 m2
● otwarcie/zamknięcie możliwe z poziomu podłogi
● napowietrzanie do celów oddymiania
● dla budynków mieszkalnych – klatki schodowe:
● powierzchnia czynna oddymiania nie mniej niż 5% rzutu poziomego podłogi klatki schodowej
● otwór oddymiający o powierzchni geometrycznej min. 1 m2
● napowietrzanie do celów oddymiania