W skład WTC wchodziły dwie wieże: I-sza o wysokości 415,22m i II-ga o wysokości 525m (wraz z anteną). Budynki liczyły 110 pięter, a w każdej z wież było zainstalowane 99 dźwigów. W przypadku WTC potwierdziła się stara prawda, iż nie ma wieżowców odpornych na ogień. Prawdziwym zagrożeniem okazało się zapadanie budynku ( przypadku pożarów innych budynków wysokich najwięcej ofiar powodował toksyczny gaz). Również czynnik ludzki jest poważnym zagrożeniem, gdyż użytkownicy budynków wysokościowych nie wiedzą jak przeżyć pożar i nie są w stanie opuścić budynek na wypadek pożaru bądź zagrożenia w rozsądnym czasie. Schody, nie umożliwiają ludziom opuszczenie palącego się budynku wysokościowego na czas. Od tej tragedii trwają prace grup specjalistów mające na celu:
– Zabezpieczenie ppoż. najwyższych budynków ze szczególnym uwzględnieniem funkcjonujących w nich dźwigów
Możliwością wykorzystania dźwigów dla ekip ratowniczych i prowadzenia ewakuacji ludzi
– Doskonalenie procedur ewakuacyjnych
– Daję się zauważyć różnicę w podejściu europejskim i amerykańskim do ewakuacji ludzi w czasie pożarów.
PODEJŚCIE EUROPEJSKIE
Podejście europejskie nie dopuszcza wykorzystywania dźwigów do ewakuacji osób w czasie pożaru. Aktualne przepisy stanowią, że w przypadku pożaru, kabina dźwigu powinna zjechać na poziom ewakuacyjny, drzwi powinny się otworzyć i pozostać zablokowane w takiej pozycji do zakończenia akcji gaśniczo-ratunkowej. Wykorzystanie dźwigów w czasie pożaru regulowane jest normą EN 81-72 (polski odpowiednik PN-EN 81-72:2005 Przepisy bezpieczeństwa dotyczące budowy i instalowania dźwigów – Szczególne zastosowanie dźwigów osobowych i towarowych – Część 72: Dźwigi dla straży pożarnej). Z wyjątkiem specyficznych przypadków (definiowanych lokalnymi normami np. BS 5588 lub AS4 we Francji), dźwigi nie są wykorzystywane do ewakuacji w czasie pożaru. Są wyłączane z użycia w przypadkach zagrożeń (EN 81-73 polski odpowiednik PN-EN 81-73:2006 Przepisy bezpieczeństwa dotyczące budowy i instalowania dźwigów – Szczególne zastosowanie dźwigów osobowych i towarowych – Część 73: Funkcjonowanie dźwigów w przypadku pożarów) lub zabraniają tego instrukcje ewakuacji. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011r ustanawiające zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylające dyrektywę Rady 89/106/EWG (Dz.U L 88 z 04.04.2011) rozgranicza zapewnienie użytkownikom budynku możliwość ewakuacji w czasie pożaru, od zapewnienia przetrwania pożaru w bezpiecznej części budynku. W załączniku nr 1 do ww. rozporządzenia określone są Podstawowe wymagania dotyczące obiektów budowlanych. Wynika z nich, iż obiekty budowlane jako całość oraz ich poszczególne części muszą nadawać się do użycia zgodnie z ich zamierzonym zastosowaniem, przy czym należy w szczególności wziąć pod uwagę zdrowie i bezpieczeństwo osób mających z nimi kontakt przez cały cykl życia tych obiektów. Przy normalnej konserwacji obiekty budowlane w zakresie bezpieczeństwa pożarowego muszą być zaprojektowane i wykonane w taki sposób, aby w przypadku wybuchu pożaru:
a) nośność konstrukcji została zachowana przez określony czas;
b) powstawanie i rozprzestrzenianie się ognia i dymu w obiektach budowlanych było ograniczone;
c) rozprzestrzenianie się ognia na sąsiednie obiekty budowlane było ograniczone;
d) osoby znajdujące się wewnątrz mogły opuścić obiekt budowlany lub być uratowane w inny sposób;
e) uwzględnione było bezpieczeństwo ekip ratowniczych.
Unia Europejska kładzie duży nacisk na działania użytkowników obiektów po wykryciu pożaru, w zakresie ograniczenia jego rozwoju, jeszcze przed przybyciem ekip ratowniczych z zewnątrz.
Jednak taki punkt widzenia może dla niektórych użytkowników budynków wysokościowych brzmieć to jak wyrok śmierci. W budynku wysokim pracują często osoby niepełnosprawne, które poruszają się na eklektycznych wózkach. Trudno wyobrazić sobie jak ewakuować taką osobę na wózku po schodach (waga osoby 100kg + elektryczny wózek 100kg). Kto może potrzebować dźwigu do ewakuacji? Poza osobami na wózkach, są to kobiety w ciąży, ranni, osoby z ograniczeniem ruchowym – w sumie każdy kto z jakiegoś powodu ma problemy z orzystania ze schodów może potrzebować dźwigu. To może być do 5% populacji.
PODEJŚCIE AMERYKAŃSKIE
Podejście amerykańskie zawiera się w zaleceniach i pracach studialnych Narodowego Instytutu Standardów i Technologii (NIST). Po zniszczeniu budynków WTC oceniono, iż ewakuacja schodami z budynków wysokościowych:
- Ewakuacja budynków wysokich schodami:
- Odbywa się zbyt wolno (1 kondygnacja w ciągu1 min) – zejście ze 100 piętra powinno trwać 100 min – wieże WTC zawaliły się po 102 i po 56 minutach
- Nagromadzenie ludzi grozi paniką
- Strumienie ludzi schodzących napotyka strumienie wchodzących ratowników
- Podział budynków na kondygnację robocze/mieszkalne i ewakuacyjne
- Potrzeba zastosowania dźwigów do ewakuacji osób z najwyższych kondygnacji
Nowe podejście dopuszcza w niektórych sytuacjach i po spełnieniu określonych warunków korzystanie z dźwigów do ewakuacji użytkowników podczas pożaru. Zalecenia NIST w odniesieniu do najwyższych budynków dotyczyły:
- Podniesienie klasy odporności pożarowej
- Zastosowanie nowych metod zapewnienia odporności ogniowej ich elementów
- Poprawy warunków ewakuacji i skuteczności reagowania w przypadku zagrożenia
Nowym podejściem do ewakuacji budynków wysokościowych jest tzw. Operacja „łódź życia” zakładająca iż:
- Na każde 15-20 pięter kondygnacja ewakuacyjna lub 1 strefa dźwigowa, na której mogą zbierać się ludzie i oczekiwać na ewakuację
- Dźwigi sprawdzone pod względem operacyjnym i zasilania elektrycznego
- Dźwigi powinny poruszać się po przeciążeniu (Europa 100%, USA 125% obciążenia)
- Ruch dźwigu po sprawdzeniu czy droga nie jest zadymiona
- Budynek powinien być ewakuowany w czasie 20 min i krótszym
Nie sposób omówić wszystkie zalecenia, ale generalnym założeniem jest, iż budynki wysokie powinny być tak projektowane, aby można było przeprowadzić sprawną ewakuację w przypadku :Zaniku zasilania energetycznego, Trzęsienia ziemi, Pożaru, Huraganu, Wybuchu, Ataku terrorystycznego.
Technologie ewakuacyjne należy zmieniać tak aby w przyszłości można było korzystać z:
- Dobrze zabezpieczonych dźwigów: Chronionych przed ogniem, dymem i wodą, Wykorzystywanych przez ekipy ratownicze do ewakuacji osób niepełnosprawnych i poszkodowanych w pożarach
- Zewnętrznych urządzeń ratowniczych
- Klatek schodowych ewakuacyjnych
Instalować zabezpieczone przed pożarem i o wzmocnionej konstrukcji dźwigi przy założeniu, że korzystanie z dźwigów podczas pożaru nie jest bezpieczne Sformułowano również wymagania dla ludzi z obsługi dźwigów przeznaczonych do ewakuacji, tzn. wyznaczonych na każdym piętrze tzw. „opiekunów pożarowych” do których należałoby:
- Sprawdzanie wszystkich pokoi na danej kondygnacji i pomoc niepełnosprawnym
- Odbywanie regularnych ćwiczeń ewakuacyjnych oraz posiadanie odpowiedniego wyposażenia
Zdefiniowano dwa rodzaje ewakuacji:
- ewakuacja z opiekunem, który porusza się dźwigiem wraz z ewakuowanymi, sterując nim specjalnym kluczem tak, że przywołania z przystanków nie działają,
- ewakuacja bez opiekuna w kabinie, ale z pomocą opiekuna pożarowego na każdej z kondygnacji (w takim przypadku funkcjonują przywołania przystankowe).
Dla tego typu budynków musi być opracowana strategia ewakuacji, która decyduje:
- O liczbie dźwigów do ewakuacji
- Ewakuacja automatyczna czy z operatorem
- Liczba osób niepełnosprawnych do ewakuacji
- Czas całkowitej ewakuacji
- Kolejność ewakuowanych kondygnacji
- Zasady kierowania ewakuacją przez zarządzającego budynkiem
W lipcu 2014r NIST opublikował Techniczną Notę nr 1825 pt” Wykorzystanie dźwigów do ewakuacji w zagrożeniu pożarowym międzynarodowych budynków” (The Use of Elevators for Evacuation in Fire Emergencies in International Buildings) Celem opracowania był przegląd stosowania dźwigów dla ewakuacji pasażerów z wysokościowych budynków z naciskiem na bezpieczeństwo osób niepełnosprawnych ruchowo Powodem jego wykonania był fakt, iż wiele wysokich budynków na całym świecie już włączyło korzystanie z dźwigów do ewakuacji użytkowników budynków. Jednakże stwierdzono że istnieją nadal problemy organizacyjne oraz istnieje potrzeba dalszych badań behawioralnych (reakcji na bodźce płynące z otoczenia) Obecnie szereg aktów prawnych i organizacje dopuszcza wykorzystywanie dźwigów do ewakuacji użytkowników podczas pożaru z budynków wysokościowych. Należą do nic:
- Amerykańskie Stowarzyszenie Inżynierów Mechaników – Safety Code for Elevators and Escalators (ASME A17.1-2010)
- ICC (International Code Council) – International Building Code (IBC) – 2012
- National Fire Protection Association NFPA 101-2012 – Life Safety Code,
- NFPA 5000-2012 – Building Construction and Safety Code the British Standard – BS 9999:2008 – Code of practice for fire safety in design, management and use of buildings
- The Singapore Fire Code – 2013
- Indie – IS SP 2005 – Life Safety of National Building Code
Podsumowanie:
Budynki ujęte w raporcie NIST 1825 mogą nie być reprezentatywne w stosunku do pozostałych budynków wysokościowych na świecie, ale większość z nich usytuowana jest poza USA i w regionach objętych raportem.
„Czynnik ludzki” nie został jeszcze szczegółowo przebadany i wymaga dalszych prac studialnych
Nowy kierunek rozwojowy – zastosowanie dźwigów do prowadzenia ewakuacji
W budynkach wysokich dźwigi zaczęły stanowić równorzędną alternatywę ewakuacji do klatek schodowych
Nowe procedury sterowania dźwigami i korzystania z nich do ewakuacji podczas pożarów są bardzo cenne:
- dla rzeczoznawców do spraw zabezpieczeń ppoż.
- bezpieczeństwa ppoż.
- łużb kontolno-rozpoznawczych PSP odbierających i kontrolujących budynki
Bibliografia:
1. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011r ustanawiające zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylające dyrektywę Rady 89/106/EWG (Dz.U L 88 z 04.04.2011)
2. NIST Technical Note 1825 z lipca 2014r „The Use of Elevators for Evacuation in Fire Emengencies in International Buildings
3. Ratajczak, D “Zapobieganie pożarom za granicą” BiTP Vol. 31 Issue 3, 2013
Tadeusz Popielas
Sekretarz Generalny PSPD
Źrodło: http://ewit.pl
